Otacza nas zewsząd. Używamy jej codziennie i jest dla nas niezbędna. Do tego stopnia, że zimą nie budzi nas słońce – budzi nas prąd. Budzik, światło, telefon. Słowem – elektryczność. O tym będzie ten cykl artykułów. O prądzie. O natężeniu, o mocy. O tym, czy listwy antyprzepięciowe działają albo o tym co robić w razie burzy. O fotowoltaice i o wszystkim innym, co teraz nie wpada mi do głowy, a o czym będę w miarę kompetentnie umiał napisać. Dołożę wszelkich starań, aby cykl rozjaśnił tematykę prądu, niebezpieczeństw i uchronił od porażenia. Opiszę ciekawostki, pułapki i efekty porażeń. No to zaczynamy.
Zdjęcie tytułowe tego cyklu to słup energetyczny linii 400 000 V znajdujący się pomiędzy miejscowościami Demlin – Bolesławowo. I ten słup nazywam ZBICH-em. Zawsze zwalniam, kiedy mijam ZBICHA jadąc w rodzinne strony. O takich słupach będzie dużo, zrobi się ciekawie, groźnie i niebezpiecznie, ale przez to, że o tym napiszę zrobi się bezpieczniej – mam nadzieję 🙂
Gniazdko elektryczne
_____
W Polsce, w krajowej sieci energetycznej, w standardowym gniazdku elektrycznym mamy napięcie 230V prądu zmiennego… zmiennego? Potocznie. Prawidłowym określeniem jest prąd przemienny. Wrócimy do tego, ale od razu powiem, że 90% ludzi używa pojęcia prądu zmiennego w sieci energetycznej i to jest okej, kiedy znamy kontekst tej wypowiedzi. A, że w 90% chodzi o typową sieć elektryczną w domu, to to określenie jest zrozumiałe (ale nie jest poprawne).
Ciekawostka
_____
Aby zmierzyć parametry sieci energetycznej w kraju (tak, w całej Polsce) wystarczy multimetr z pomiarem częstotliwości i dostęp do gniazdka sieciowego. W takowym gniazdku zmierzymy parametry sieci energetycznej, jeśli wiemy czego oczekujemy. Nie chodzi nam o pomiar napięcia. Napięcie w naszym gniazdku może zmienić się nagle, gdy sąsiad (za transformatorem – w „podsieci”) podłączy Teslę S, aby ją naładować lub spowoduje inny rodzaj znacznego poboru prądu. Albo jeśli jesteśmy tuż obok transformatora (lub rozdzielni) i mamy dużo bogatych sąsiadów (w sensie z Teslami). Chodzi nam o pomiar częstotliwości w sieci energetycznej. O ile napięcie może wahać się znacznie w różnych regionach naszego kraju, o tyle częstotliwość nie może. Obniżona częstotliwość sieci energetycznej świadczy bowiem o niewydolności sieci. Częstotliwość sieci w naszym kraju wynosi 50 Hz (herców od nazwiska Hertz). U siebie zmierzyłem i wygląda to tak:
50 Hz, super, ale gdzie plus i minus?
_____
W sieci energetycznej, w gniazdku plus z minusem zmienia się… 100 razy w ciągu sekundy. Jeden Hz = 1 zmiana biegunów, więc występowania zmian jest 50, ale zmieniają się dwa bieguny. Stąd prąd przemienny w sieci elektrycznej ziejącej z naszych gniazdek charakteryzuje się zmianami plusa i minusa biegunów 100 razy w ciągu jednej sekundy.
Faza i zero
_____
W gniazdku elektrycznym tak naprawdę nie ma w sensie dosłownym plusa i minusa. W naszej sieci elektrycznej występuje faza i zero. Pisząc wprost w dobrze wykonanej instalacji „faza kopie, a nawet zabija”, a zero nie – i nas zabezpiecza. Zero nazywane jest uziemieniem, ale nie zawsze oznacza zwarcia z bolcem uziemiającym – tym wystającym. W źle wykonanej – kopnie nas lub zabije i jedno i drugie. Co gorsza – może zdarzyć się bardzo niebezpieczna awaria nazywana „upaleniem zera”, ta sytuacja jest bardzo, bardzo niebezpieczna i występuje rzadko, ale występuje – na „szczęście” może nagle spowodować tyle szkód, że nie ma sensu iść po miernik tylko po telefon (do fachowca)…
Wsadziłem przyrząd dentystyczny w zero (oczywiście wcześniej zmierzyłem, gdzie jest zero i mam pewność, że sieć elekryczna w domu jest okej) i efekt:
Jak zmierzyć prąd napięcie w sieci gniazdku multimetrem?
_____
Jesteś w kropce. Zaprosiłaś/eś gości na imprezę i ekspres do kawy przestał działać. Pewnie się zepsuł? Nie ma obok drugiego gniazdka do sprawdzenia, a ekspres za ciężki, żeby wpiąć go w inne gniazdko… Jakimś cudem przypomniało Ci się jednak, że w szafce, w garażu, za namiotem i lodówką turystyczną umieszczony został przyrząd, który kupiłaś/eś kiedyś multimetr. Może warto sprawdzić napięcie w gniazdku?
Mów co mam ustawić, bo goście zaraz będą!
_____
Po pierwsze ustawiasz pokrętło multimetru w pozycję V~, co oznacza pomiar napięcia przemiennego. Po drugie, ale ważniejsze wpinasz przewody (w tym prawie jedynym wypadku nie ma to znaczenia, ale czarny zawsze do zacisku COM.).
Kolejno najpierw JEDNĄ RĘKĄ, jeden przewód (kolor nie ma znaczenia) wpinasz do otworu w gniazdku, a potem puszczając wpięty już wcześniej przewód – łapiesz kolejny i wpinasz w drugą dziurkę.
Nigdy, przenigdy nie wpinaj dwóch jednocześnie, gdyż jeśli ustawiłaś/eś multimetr źle (gniazda przewodów wpięte do pomiaru prądu = zwarcie w gniazdku), a zamiast bezpiecznika w chińskim przyrządzie jest mostek, to izolacja na przewodach wyparuje, a Ty dotkniesz w ułamku sekundy dwiema rękami fazy i zera, co spowoduje przepływ prądu bezpośrednio przez serce. Dlatego – nigdy.
Jeśli po wpięciu dwóch przewodów na mierniku… oczywiście włączonym pokazują się jedynie zera, to oznacza, że w gniazdku nie ma prądu albo, że coś nie bardzo jeszcze w tą elektronikę.
Co jeśli nie umiem w elektronikę, albo miernik jest zepsuty albo nie wiadomo co – może gniazdko?
_____
Wtedy kaplica 🙂
Odwołujesz gości i tyle – żartowałem. Spróbuj podłączyć pod to samo gniazdko spieniacz do mleka, mikser, suszarkę, ładowarkę do telefonu, lampkę nocną czy co tam w arsenale domownika się znajduje. Jeśli nie zadziała, to trzeba wezwać kogoś wykwalifikowanego, aby zdiagnozował usterkę.
Dobrze, nie działa mi ekspres, piekarnik i thermomix, ale lodówka i indukcja działają!
Prąd w sypialni i w salonie też jest, to co się stało?
_____
Padła jedna z trzech faz. W każdym razie miernik tu nie pomoże, podłączanie innych urządzeń również nie. Jedyne, co pomoże, to wizyta specjalisty. Postaram się jednak wytłumaczyć te dziwne fazy i częściowe zaniki prądu w różnych częściach domu (mieszkań rzadziej to dotyczy) w kolejnym odcinku. No bo o co w tym wszystkim chodzi, kurczę?
CDN.